အခ်ိဳးက်ကိုယ္စားျပဳစနစ္
Proportional Representation System - PR
ေရြးေကာက္ပြဲစနစ္ ျပဳျပင္ေရး
၁။ ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရျပီး ပါလီမန္ေခတ္မွာ က်င္းပခဲ့တဲ့ေရြးေကာက္ပြဲမ်ား၊ န၀တေခတ္ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္ေရြးေကာက္ ပြဲနဲ႔ အခု ဒီမုိကေရစီေခတ္ေျပာင္းကာလ ၂၀၁၀ေရြးေကာက္ပြဲန႔ဲ ၂၀၁၂ ဧျပီၾကားျဖတ္ေရြးေကာက္ပြဲေတြမွာ အသုံးျပဳရတဲ့မဲေပး စနစ္က ႏိုင္သူအကုန္ယူ ( Winner –take –all သို႔မဟုတ္ First –Past the Post- FPTP) စနစ္ ျဖစ္ပါတယ္။
၂။ ဒီစနစ္ဟာ ျဗိတိန္ႏုိင္ငံမွာ လြန္ခဲ့တဲ့ႏွစ္ေပါင္း ၃၀၀ ခန္႔(၁၈-ရာစု) က စတင္က်င့္သုံးခဲ့ျပီး ေခတ္မမီေတာ့တဲ့စနစ္ ျဖစ္ပါတယ္။ ေခတ္မမီတာထက္ တရားမွ်တမႈ၊ လူထုကို က်ယ္က်ယ္ျပန္႔ျပန္႔ကိုယ္စားျပဳႏုိင္မႈမွာ အားနည္းတဲ့အတြက္ အခ်ိဳးက်ကိုယ္စားျပဳစနစ္( Proportional Representation System- PR) ကုိ ကမာၻ႔ဒီမုိကေရစီနုိင္ငံ အမ်ားအျပားမွာ က်င့္သုံးလာၾကျပီ ျဖစ္တယ္။ Harvard တကၠသိုလ္ဥပေဒပါေမာကၡ Lani Grinier က "အခ်ိဳးက်ကိုယ္စားျပဳမႈစနစ္ (PR) ဟာ အနည္းစုမဲဆႏၵရွင္ေတြအတြက္ တရားမွ်တတဲ့ကိုယ္စားျပဳမႈ ေပးအပ္တဲ့အေကာင္းဆုံးစနစ္ပဲ " လို႔ ေျပာပါတယ္။
၃။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံက မဲဆႏၵရွင္ေတြက ႏုိင္သူအကုန္ယူဆုိတဲ့ (FPTP)စနစ္ကိုသာ ၾကဳံေတြ႔ခဲ့ရေတာ့ (PR)စနစ္ကို အဆန္းလုိ႔ ထင္ခ်င္ထင္ေနပါမယ္။ တကယ္ေတာ့ ၂၁-ရာစုေရာက္လာတဲ့ဒီေခတ္မွာ ကမာၻ႕ဒီမုိကေရစီႏုိင္ငံ(၉၀)ေလာက္မွာ (PR)စနစ္ ကို အသုံးျပဳေနၾကပါျပီ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ရဲ့ အီမ္နီးခ်င္းနိုင္ငံေတြထဲက ကေမာၻဒီးယား၊ အိႏၵိယ(အထက္လႊတ္ေတာ္)၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ နီေပါ၊ သီရိလကၤာ၊ ထိုင္းႏုိင္ငံေတြမွာလည္း က်င့္သုံးေနပါတယ္။ အေနာက္ဒီမုိကေရစီႏုုိင္ငံေတြမွာ ဆုိလွ်င္လည္း အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စု၊ ကေနဒါနဲ႔ ျဗိတိန္ႏုိင္ငံေတြေလာက္သာ FPTP စနစ္ေဟာင္းမွာ တြယ္ကပ္က်န္ေနပါေတာ့တယ္။
FPTP စနစ္ရဲ့ ျပႆနာမ်ား
၄။ မဲဆႏၵနယ္တစ္နယ္မွာ တစ္ေယာက္ေရြးတဲ့ FPTPစနစ္ ေမွးမွိန္လာရတာက ၾကိးမားတဲ့ခ်ိဳ႕ယြင္းခ်က္ေတြ ရွိေနလို႔ပါ။ မဲဆႏၵရွင္ အေရအတြက္အေတာ္မ်ားမ်ားဟာ အျမဲလိုလို ကိုယ္စားျပဳမခံရတဲ့အခ်က္၊ လႊတ္ေတာ္ေတြဟာ ျပည္သူလူထုရဲ့ အျမင္ကို မွန္မွန္ကန္ကန္ တိတိက်က်မထင္ဟပ္နိုင္တဲ့အခ်က္၊ ပါတီငယ္ေတြအေပၚ ခြဲျခားဖိႏွိပ္တဲ့အခ်က္၊ ဆႏၵမဲေပးသူဦးေရ ေလ်ာ့နည္းေစတဲ့အခ်က္ စတာေတြျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြျဖစ္ရတာက အႏုိင္ရကုိယ္စားလွယ္ကို မဲေပးလိုက္တဲ့ မဲဆႏၵရွင္ေတြက သာ တကယ္ကိုယ္စားျပဳခံရတယ္ ဆုိတာက အဓိကျဖစ္ပါတယ္။
၅။ မဲဆႏၵနယ္တစ္နယ္မွာ ႏွစ္ေယာက္တည္းျပိဳင္ရင္ေတာင္ မဲဆႏၵရွင္ ၄၉%အထိဟာ ကိုယ္စားျပဳမခံရတာ ျဖစ္ႏိုင္ တယ္။ ႏွစ္ေယာက္ထက္ပုိုယွဥ္ျပိဳင္လွ်င္လည္း ဒီထက္ပိုဆိုးႏိုင္ပါတယ္။ ဥပမာ (၃)ေယာက္ျပိဳင္လို႔ ဥိးျဖဴက ၄၀ %နဲ႔ႏိုင္ျပီး ၊ ဦးနီက ၃၀ %၊ ဦးနက္က ၃၀ % နဲ႔ နဲ႔ရႈံးရင္ မဲဆႏၵရွင္ ၆၀ %ဟာ ကိုယ္စားျပဳ မခံရဘူး ျဖစ္သြားပါလိမ့္မယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ ရႈံးတဲ့သူကုိ မဲေပးလိုက္တဲ့သူေတြဟာ ကိုယ္စားျပဳမခံဘဲ မဲရုံကထြက္လာရတဲ့ သေဘာပါပဲ။ မဲဆႏၵတစ္နယ္ တစ္ေယာက္ေရြး တဲ့ FPTP စနစ္မွာ မဲေပးႏို္င္တဲ့ အခြင့္အေရးကို ရေပမယ့္ တန္းတူအေရးၾကီးတဲ့ ကို္ယ္စားျပဳခံရခြင့္ဆိုတာကိုေတာ့ ဆုံးရႈံးသြား ႏိုင္ပါတယ္။
၆။ အခုလို မဲဆႏၵနယ္မွာ ကိုယ္စားျပဳမႈျငင္းပယ္ခံရတာဟာ လႊတ္ေတာ္မွာလည္း အခ်ိဳးမညီတဲ့ ကိုယ္စားျပဳမႈေတြ ေတာက္ေလွ်ာက္ျဖစ္ခဲ့တဲ့ သမုိင္းရွိပါတယ္။ အကယ္၍သာ ၁၉၉၀ ခုနွစ္ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ တစည ပါတီဟာ ကုိယ္စားလွယ္ ၁၀ ဦး (၂.၂%)အစား သူရခဲ့တဲ့ ဆႏၵမဲ ၃၀%ေလာက္နဲ႔အညီ ကိုယ္စားလွယ္ ၁၃၀ ဦးေလာက္ ရခဲ့ရင္ လႊတ္ေတာ္ေပၚေပါက္ ျပီး ဒီမုိကေရစီကို အခုထက္ေစာျပီး ရေလမလားလို႔ စိတ္ကူးၾကည့္မိပါတယ္။
၇။ PRစနစ္ကုိ အသုံးမ်ားလာရျခင္းက အခုသုံးေနတဲ့ FPTP စနစ္လုိ အခ်ိဳ႕က ကိုယ္စားျပဳခြင့္ရ၊ အခ်ိဳ႕ကမရ မျဖစ္ဘဲ အေရးထားေလာက္တဲ့အေရအတြက္ရွိရင္ ကို္ယ္စားျပဳခံရႏုိင္တာေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။
၈။ မဲဆႏၵရွင္ ၁၀%၊ ၂၀%ေလာက္ပဲ ေထာက္ခံမႈရတဲ့ ပါတီငယ္ေတြေတာင္ PR စနစ္အရ နယ္ေျမတစ္ခုအတြင္းမွာ အမတ္ေနရာအခ်ိဳ႕ ေရြးခ်ယ္ခံရႏုိင္ပါတယ္။ လူတစ္ေယာက္ခ်င္းထည့္တဲ့မဲဟာ အေရးပါ ပါတယ္။ လႊတ္ေတာ္ေတြမွာလည္း ပါတီေတြဟာ ရရွိတဲ့မဲအင္အားအလိုက္ ရပ္တည္ႏိုင္ပါတယ္။ ပါတီတစ္ခုဟာ မဲဆႏၵရွင္ ၃၀% ရရင္ ကိုယ္စားလွယ္ေနရာ ၃၀% ရႏုိင္ျပီး ၂%ေလာက္နဲ႔ ေခ်ာင္ထဲေရာက္သြားမယ့္အေျခက ကင္းေ၀းသြားပါမယ္။
၉။ ႏိုင္သူအကုန္ယူ FPTP စနစ္မွာကေတာ့ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းဟာ အႏိုင္ရဖုိ႔အတြက္ အမ်ားစုမဲကုိ ရဖိုလိုပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ပါတီငယ္တစ္ခုရဲ့ ကိုုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားအတြက္ အဲ့ဒီအမ်ားစုရဖို႔ဆုိတဲ့ မဟာတံတို္င္းၾကီကုိ ေက်ာ္လႊားႏိုင္ဖို႔ ခဲယဥ္း ၾကပါတယ္။ ဒီအခ်က္ေၾကာင့္ပဲ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ့သမုိင္းတစ္ေလွ်ာက္မွာ ပါတီငယ္ကေလးေတြ တစ္ေထာင္ေက်ာ္ ေပၚေပါက္ခဲ့ျပီး အလွ်င္အျမန္ေပ်ာက္ကြယ္ခဲ့ရၾကရပါတယ္။ ပါတီငယ္မ်ားကုိ ေထာက္ခံသူမ်ားအေနနဲ႔ မႏုိင္ႏိုင္တဲ့ ကိုယ့္ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းကို မဲေပးျပီး အလဟႆအျဖစ္ခံမလား၊ ကိုယ္မၾကိဳက္တဲ့ပါတီၾကီးနွစ္ခုထဲက နည္းနည္းေလွ်ာ့ျပီး မၾကိဳက္တဲ့ပါတီကိုပဲ မဲေပးမလား၊ လုံး၀မဲမေပးဘဲေနမလား ဆိုတာကို ေရြးဖို႔ပဲ ရွိပါေတာ့တယ္။ အတိုျခံဳးေျပာရရင္ တစ္နယ္ တစ္ေယာက္ေရြးတဲ့ FPTP စနစ္ဟာ ပါတီငယ္ေတြကို အႏုိင္က်င့္သလိုျဖစ္ေနျျပီး သူတို႔အေနနဲ႔ ပါတီၾကိးေတြကို မယွဥ္ ႏိုင္ေအာင္ အကာအကြယ္ေပး ထားသလို ျဖစ္ေနပါတယ္။
၁၀။ အခုေဖာ္ျပခဲ့တဲ့ ျပႆနာကို PR စနစ္က ဆုံးခန္းတုိင္ေစမွာ ျဖစ္ပါတယ္။ PR စနစ္ေအာက္မွာ ပါတီငယ္မ်ားကို ေထာက္ခံသူေတြအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံေရးအုပ္စုအားလုံးဟာ တရားမွ်တတဲ့ကိုယ္စားျပဳမႈကို ရရွိၾကပါလိမ့္မယ္။ ပါတီငယ္ေတြအဖို႔ ၁၀%၊ ၂၀% မဲရရင္ ကိုယ္စားလွယ္တစ္ေယာက္ေတာ့ ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ ဒီလုိနဲ႔ PR စနစ္ေအာက္မွာ ပါတီငယ္ေတြဟာ ရွင္သန္ရပ္တည္ခြင့္ရွိၾကျပီး မွန္မွန္ကန္ကန္ ယွဥ္ျပိဳင္မႈရွိတဲ့ ပါတီစုံစနစ္ဟာလည္း ပိီပီျပင္ျပင္ ေပၚေပါက္လာမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
အခ်ိဳးက်ကိုယ္စားျပဳစနစ္( Proportional Representation System- PR)
၁၁။ အခ်ိဳးက်ကိုယ္စားျပဳမႈစနစ္ (PR) ဆုိတာ တိတိက်က်က ဘာလဲ? ဘယ္လိုလုပ္ေဆာင္တာလဲ ? လက္ရွိစနစ္ထက္ ဘာေတြသာေနလို႔လဲ ? လုိ႔ ေမးစရာရွိပါတယ္။ (PR)စနစ္ ဘယ္လိုအလုပ္လုပ္တယ္္ဆုိတာ ရွင္းရလြယ္ပါတယ္။ (PR)စနစ္မွာ
ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိေပမယ့္ အေျခခံလကၡဏာ (၂)ခ်က္ပဲ ရွိပါတယ္-
(က) ပထမအခ်က္က မဲဆႏၵနယ္ေျမက်ဥ္းက်ဥ္းက ကိုယ္စားလွယ္တစ္ဦးသာ ေရြးေကာက္တင္ေျမွာက္တာမ်ိဳး မဟုတ္ဘဲ မဲဆႏၵနယ္ေျမက်ယ္က်ယ္က ကိုယ္စားလွယ္အမ်ားအျပားကုိ တစ္ျပိဳက္နက္တင္ေျမွာက္ႏုိင္တာ
ျဖစ္ပါတယ္။ (ဥပမာအားျဖင့္ ငါးေယာက္မွ ဆယ္ေယာက္စသျဖင့္)
(ခ) ဒုတိယအခ်က္က အဲ့ဒီကိုယ္စားလွယ္ေတြပါတဲ့ မဲဆႏၵနယ္ေျမမွာ ဘယ္သူေတြကႏုိင္သလဲဆိုတာကို ယွဥ္ျပိဳင္တဲ့ ပါတီေတြ ရရွိတဲဲဆႏၵမဲအခ်ိဳးအစားအလိုက္ ဆုံးျဖတ္ပါတယ္။ ဥပမာ (၁၀)ဦးပါမဲဆႏၵနယ္ေျမမွာ
(က) ပါတီက ၅၀% မဲရရွိရင္ အမတ္(၅)ေယာက္၊ (ခ) ပါတီရတဲ့ မဲ၃၀%က (၃)ေယာက္၊ (ဂ) ပါတီရတဲ့
မဲ ၂၀%က (၂)ေယာက္ တို႔ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၂။ မဲဆႏၵရွင္ေတြအဖုိ႔ ေရြးခ်ယ္ခြင့္ပိုရေစတဲ့ PR စနစ္ေအာက္မွာ မဲထည့္သူေတြလည္း ပိုမိုလာမွာ ေသခ်ာပါတယ္။ မဲဆႏၵရွင္ေတြက သူတို႔တကယ္ၾကိဳက္တဲ့ ပါတီနဲ႔ ကုိယ္စားလွယ္ေလာင္းကို ရွာေဖြေရြးခ်ယ္ႏုိင္ျပီး သူတို႔ထည့္လိုက္တဲ့မဲဟာ အလဟႆ မျဖစ္ဘူးဆုိတာ သိလာၾကပါလိမ့္မယ္။
၁၃။ PR စနစ္ေအာက္မွာ တိုင္းရင္းသားလူနည္းစုမ်ားအတြက္လည္း မိမိတို႔ေဒသအတြက္သာမက တစ္ႏိုင္ငံလုုံးအေရး အတြက္လည္း ပါ၀င္ခြင့္ရလာပါလိမ့္မယ္။ အမ်ိဳးူသမီးမ်ားဟာလည္း ဒီစနစ္ေၾကာင့္ ပိုမိုကိုယ္စားျပဳခြင့္၊ ေရြးခ်ယ္ခံရခြင့္ ရွိလာပါလိ္မ့္မယ္။ အေမရိကန္ျပည္ေထာင္စုရဲ့ ေအာက္လႊတ္ေတာ္မွာ အမ်ိဳးသမီးပါ၀င္ႏႈန္းက ၁၃% ၀န္းက်င္မွာ တစ္၀ဲလည္ လည္ ျဖစ္ေနေပမယ့္ အျခား PR စနစ္ က်င့္သုံးတဲ့ႏိုင္ငံေတြမွာေတာ့ အမ်ိုဳးသမီးပါ၀င္ႏႈန္းက ၂၀%၊ ၃၀% အခ်ိဳ႕ႏိုင္ငံေတြမွာ ၄၀% အထိ ပါ၀င္ေနၾကပါျပီ။ ေနာက္ဆုံး တသီးပုဂၢလအျဖစ္ ၀င္ေရာက္အေရြးခံတဲ့သူေတာင္ မဲနည္းနည္းနဲ႔ အေရြးခံရႏိုင္ေခ် ရွိေနပါေသးတယ္။ PR စနစ္ရဲ့အားသာခ်က္မ်ားကေတာ့-
(က) မဲဆႏၵရွင္ေတြက မဲေပးျပီးေဖာ္ထုတ္ျပသတဲ့ဆႏၵကို ပိုမိုရွင္းရွင္းလင္းလင္း ကိုယ္စားျပဳေဖာ္ျပႏုိင္တယ္။
(ခ) မဲမ်ား အလဟႆ အက်ိဳးမဲ့ျဖစ္မႈနည္းသြားတဲ့အတြက္ မဲေပးသူ မ်ားလာေအာင္ ဆြဲေဆာင္ႏုိင္တယ္။
(ဂ) အနည္းစုပါတီငယ္မ်ားအတြက္ မွ်တတဲ့ ကိုယ္စားျပဳခြင့္ ရရွိႏိုင္တယ္။
(ဃ) ပုဂၢလိကကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းမ်ားအတြက္လည္း အခြင့္အေရး ပိုရနုိင္တယ္။
(င) အပိုင္ တြက္ထားျပီး မဲ မေပးဘဲေနလို႔ရတယ္ဆုိတာ မရွိေတာ့တဲံအတြက္ ေရြးေကာက္ပြဲမွာ လူထုပါ၀င္မႈ မ်ားလာ မယ္။
(စ) မဲဆႏၵရွင္မ်ားက ေရြးခ်ယ္ႏိုင္တဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္း မ်ားလာသလို၊ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြရဲ့ အရည္အခ်င္း လည္း အျပိဳင္အဆုိင္တုိးတက္လာႏုိင္တယ္။
(ဆ) ႏွစ္ပါတီၾကီးစိုးတဲ့စနစ္ကို ဖယ္ရွားႏိုင္တဲ့အတြက္ စစ္မွန္တဲ့ ပါတီစုံစနစ္ ထြန္းကားလာႏိုင္တယ္။
(ဇ) ပါတီတစ္ခုတည္းက လက္၀ါးၾကီးအုပ္ ၾကီးစိုးတဲ့ ေရြးေကာက္ခံအာဏာရွင္စနစ္( Elective Dictarorship) ေပၚေပါက္ လာမႈကို တားဆီးႏိုင္မယ္။
(စ်) အမ်ိဳးသမီးမ်ား တိုးတက္ပါ၀င္လာမႈကို ျဖစ္ေပၚေစမယ္။
၁၄။ PR စနစ္မွာ ပုံစံအမ်ိဳးမ်ိဳးရွိတဲ့အတြက္ ကမာၻအႏ႔ွံ (၈၀%) ေက်ာ္ အသုံးျပဳတဲ့ ပါတီစာရင္းအရမဲေပးျခင္း ( Party List
Voting) ပုံစံအေၾကာင္း အက်ဥ္းခ်ဳံးတင္ျပပါမယ္-
ပါတီစာရင္းအရမဲေပးျခင္း( Party List Voting)
၁၅။ နယ္ေျမက်ယ္က်ယ္မွာ ကိုယ္စားလွယ္အမ်ားကို ေရြးရပါတယ္။ သတ္မွတ္ထားတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္အေရအတြက္နဲ႔ အညီ ပါတီကစာရင္းတင္ျပရပါတယ္။ တသီးပုဂၢလေတြကေတာ့ တစ္ေယာက္ကုိ ပါတီတစ္ခုသေဘာထား စာရင္းတင္လာ တယ္။ မဲေပးတဲ့အခါ မဲဆႏၵရွင္က ကိုယ္ၾကိဳက္တဲ့ပါတီကိုေပးျပီး ရတဲ့မဲအခ်ိဳးအစားအတို္င္း အႏုိင္ရကိုယ္စားလွယ္အေရ အတြက္ကို ခြဲယူရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ (၅)ဦးေရြးခ်ယ္ခြင့္ရွိတဲ့နယ္မွာ (က)ပါတီက မဲ ၄၀ % ရရင္ ကိုယ္စားလွယ္ ၂ ဦးရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၆။ ပါတီစာရင္းအရမဲေပးျခင္း ( Party List Voting) မွာလည္း စာရင္းေသ (Closed List)နဲ႔ စာရင္းရွင္ ( Open List)
ဆုိျပီး ႏွစ္မ်ိဳးရွိပါတယ္။ စာရင္းေသမွာ ပါတီကကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းအမည္ကို ဦးစားေပးအရထည့္ထားျပီး မဲဆႏၵရွင္က
ၾကိဳက္္တဲ့ပါတီကို ျခဳံျပီး မဲေပးရပါတယ္။ မဲဆႏၵရွင္က ဦးစားေပးခ်င္တဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ကို ေရြးခ်ယ္ခြင့္ မရပါဘူး။ ပါတီစာရင္း
အတုိ္င္းသာ လက္ခံရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ ႏွစ္ဦးေရြးခ်ယ္ခံရတဲ့ (က)ပါတီမွာ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္း (၅)ဦးအနက္ အေပၚဆုံး
ႏွစ္ဦးကသာ အေရြးခ်ယ္ခံရမွာ ျဖစ္ပါတယ္။
၁၇။ ဥေရာပဒီမုိကေရစီႏိုင္ငံေတြက အခုအခါမွာ စာရင္းရွင္ ( Open List) ကို သုံးလာၾကပါတယ္။ ပါတီကေရြးခ်ယ္တဲ့
ကုိယ္စားလွယ္ေလာင္းေတြကို ပါတီစာရင္းမွာ ဦးစားေပးမဟုတ္ဘဲ က်ဘမ္းထည့္ထားပါတယ္။ မဲဆႏၵရွင္က ပါတီကိုတိုက္ ရုိက္မဲမေပးဘဲ သူၾကိဳက္တဲ့ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းကုိ ေရြးခ်ယ္မဲေပးပါတယ္။ ဒီမဲတစ္မဲက ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းအတြက္ ေရာ ပါတီအတြက္ပါ သက္ဆုိင္ပါတယ္။ ဒီေတာ့ ပါတီစာရင္းထဲမွာ လူၾကိဳက္အမ်ားဆုံး ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းက အေပၚ တက္လာတဲ့အတြက္ အေရြးခ်ယ္ခံရဖုိ႔ ပိုမိုနီးစပ္သြားပါတယ္။
မဲကဒ္ျပားနမူနာပုံစံ
| တရား၀င္မဲကဒ္ျပား …………………………………..ပါတီစုံအေထြေထြေရြးေကာက္ပြဲ မဲဆႏၵနယ္ေျမ အမွတ္……………………… | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ဆႏၵမဲေပးနည္းညႊန္ၾကားခ်က္ ၁။ မဲ တစ္မဲ သာေပးရမည္။ ၂။ သင္ဆႏၵမဲေပးလိုသည့္ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေရွ႕မွ သက္ဆုိင္သည့္ကြက္လပ္တြင္ ( × ) ေရးထည့္ပါ။ ၃။ သင္၏မဲကို သင္ၾကိဳက္ႏွစ္သက္သည့္ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းနွင့္ ၄င္း၏ပါတီအတြက္ ထည့္သြင္းေရတြက္ေပး . ပါ မည္။
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
၁၈။ မဲထည့္ျပီးတဲ့အခါမွာ အႏုိင္ရတဲ့ပါတီနဲ႔ ကိုယ္စားလွယ္ေလာင္းေရြးခ်ယ္နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳး ရွိတဲ့အနက္ အလြယ္ကူဆုံး နည္းတစ္နည္းကေတာ့ မဲက်န္အမ်ားဆုံးနည္း ( Largest remainder formula) ျဖစ္ပါတယ္။
၁၉။ ဒီနည္းမွာ ပထမဆုံးအဆင့္က ခြဲတမ္းမဲ( Quota) ကို သတ္မွတ္ရပါတယ္။ ဒါကေတာ့ ထည့္လို္က္တဲ့တရား၀င္မဲ (Valid voter) အေရအတြက္ကို သတ္မွတ္တဲ့ကိုယ္စားလွယ္အေရအတြက္နဲ႔ စားလုိ႔ရတဲ့ကိန္းျဖစ္ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ ေအာက္မွာျပထားတဲ့ဇယားအရဆုိရင္ တရား၀င္မဲ ၁၀၀,၀၀၀ ထည့္ျပီး ကုိယ္စားလွယ္ ၁၀ ဦးေရြးရမွာျဖစ္လို႔ ခြဲတမ္းမဲကို ၁၀၀,၀၀၀ ÷၁၀= ၁၀,၀၀၀ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ပါတီတစ္ခုခ်င္းအလိုက္ရတဲ့မဲစုစုေပါင္းကို ခြဲတမ္းမဲနဲ႔စားျပီး ရလာဒ္ကိန္းျပည့္ ဟာ ပါတီကရမယ့္ ကနဦးကိုယ္စား လွယ္ အေရအတြက္ ျဖစ္ပါတယ္။ အကြ်င္းကမဲက်န္(Remainder)ျဖစ္ပါတယ္။
ဥပမာ -
အနီေရာင္ပါတီ ခြဲတမ္းမဲ ရလဒ္ အၾကြင္း(မဲက်န္)
ရမဲ (ကနဦးကိုယ္စားလွယ္)
၃၈၀၀၀ ÷ ၁၀၀၀၀ = ၃ ၈၀၀၀
၂၀။ ပထမအဆင့္သတ္မွတ္ျပီးတဲ့အခါ ပါတီအသီးသီးကရတဲ့မဲက်န္ေတြကို ႏိႈ္င္းယွဥ္ၾကည့္ျပီး မဲက်န္အနည္းအမ်ားအ လုိက္ က်န္တဲ့ကုိယ္စားလွယ္ေနရာေတြကို ခြဲေ၀ေပးပါတယ္။ ပါတီတစ္ခုအတြက္ ကနဦးရထားတဲ့ေနရာနဲ႔ ေနာက္ထပ္ရတဲ့ ေနရာေပါင္းျပီး ေနာက္ဆုံးအႏုိင္ရတဲ့ ကိုယ္စားလွယ္ေနရာ ထြက္လာပါတယ္။ ေအာက္ကဥပမာမွာ က်န္တဲ့ေနရာ ႏွစ္ေနရာ အတြက္ အနီေရာင္ပါတီနဲ႔ ဦးျဖဴ(တစ္သီးပုဂၢလ)တုိ႔က မဲက်န္အမ်ားဆုံးရျပီး တစ္ေနရာစီ ခြဲေ၀ရသြားပါတယ္။
မဲက်န္အမ်ားဆုံးနည္းျဖင့္ ကိုယ္စားလွယ္ေနရာသတ္မွတ္ျခင္း
| ပါတီ | တရား၀င္ ရမဲမ်ား | ကနဦးသတ္မွတ္ ကိုယ္စားလွယ္ | မဲက်န္ | ဒုတိယသတ္မွတ္ ကိုယ္စားလွယ္ | အျပီးသတ္ သတ္မွတ္ ကိုယ္စားလွယ္ | ရမဲ ရာခုိင္ႏႈန္း | ေနရာ ရာခိုင္ႏႈန္း |
| အနီေရာင္ | ၃၈၀၀၀ | ၃ | ၈၀၀၀ | ၁ | ၄ | ၃၈ | ၄၀ |
| အစိမ္းေရာင္ | ၂၃၀၀၀ | ၂ | ၃၀၀၀ | ၀ | ၂ | ၂၃ | ၂၀ |
| အျပာေရာင္ | ၂၁၀၀၀ | ၂ | ၁၀၀၀ | ၀ | ၂ | ၂၁ | ၂၀ |
| ခရမ္းေရာင္ | ၁၂၀၀၀ | ၁ | ၂၀၀၀ | ၀ | ၁ | ၁၂ | ၁၀ |
| ဦးျဖဴ | ၆၀၀၀ | ၀ | ၆၀၀၀ | ၁ | ၁ | ၆ | ၁၀ |
ေနာက္ဆုံးအေနနဲ႔ ပါတီမ်ားဟာ ၄င္းတုိ႔ရရွိတဲ့ ေထာက္ခံမဲနဲ႔ အနီးစပ္ဆုံးကိုယ္စားလွယ္အေရအတြက္ကို ရရွိသြားၾက ပါတယ္။
ကိုယ္စားလွယ္ေႏွာအခ်ိဳးက်စနစ္( Mixed Member Proportional Voting) MMP
၂၁။ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာလို ႏုိင္သူအကုန္ယူ ( FPTP)စနစ္ကို က်င့္သုံးတာၾကာျပီး မဲဆႏၵနယ္၊ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ အေရအတြက္ စတာေတြက အေျခခံဥပေဒပါ ျပဌာန္းခ်က္ေတြေၾကာင့္ အကန္႔အသတ္ရွိေနဆဲအေျခအေနမ်ိဳးမွာ FPTP နဲ႔ PR ႏွစ္မ်ိဳးစလုံး ေရာသမထားတဲ့ MMP စနစ္ကိုလည္း စဥ္းစားသင့္ပါတယ္။ ဒီစနစ္ရဲ့အျခားနာမည္မ်ားကေတာ့ The Additional member system (အပိုေဆာင္းကိုယ္စားလွယ္စနစ္)၊ Compensataory PR ( ေထေပးအခ်ိဳးက်ကို္ယ္စားျပဳစနစ္)၊ Two Vote System (မဲႏွစ္မ်ိဳးေပးစနစ္)၊ German System(ဂ်ာမန္စနစ္) တုိ႔ ျဖစ္ပါတယ္။
၂၂။ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္အေရအတြက္ရဲ့တစ္၀က္ကို တစ္နယ္တစ္ေယာက္ FPTP စနစ္နဲ႔ ေရြးခ်ယ္ျပီး က်န္တစ္ ၀က္ကို ပါတီစာရင္းအရ ေရြးေကာက္ျပီး ေပါင္းထည့္ေပးပါတယ္။ သေဘာက်ေထာက္ခံသူေတြက ဒီစနစ္ဟာ FPTP စနစ္ရဲ့ နယ္ေျမေဒသကို ကိုယ္စားျပဳမႈေရာ၊ PR စနစ္ရဲ့မွ်တျပီး ကြဲျပားမႈအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ကိုယ္စားျပဳမႈေရာ ပါ၀င္တယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။
၂၃။ ဒီစနစ္ကို ဒုတိယကမာၻစစ္ၾကီးျပီးကာစက အေနာက္ဂ်ာမဏီႏိုင္ငံမွာ တည္ထြင္ခဲ့တာပါ။ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဘုိလစ္ဗိးယား ၊ဗင္နီဇြဲလား စတဲ့ႏုိင္ငံအခိ်ဳ႕မွာ က်င့္သုံးလာေပမယ့္ မ်ားမ်ားစားစားေတာ့ မဟုတ္ေသးပါဘူး။ အခုအခါမွာ စနစ္ႏွစ္ခုအၾကားက ၾကားခ်လို႔ရတဲ့စနစ္အျဖစ္ စိတ္၀င္စားမႈ ျမင့္တက္လာပါတယ္။ ၁၉၉၀ ခုႏွစ္မွာ နယူးဇီလန္၊ ေနာက္ ဟန္ေဂရီတုိ႔က လိုက္သုံးျပီး မၾကာေသးခင္က အသစ္ဖြဲ႔စည္းလိုက္တဲ့ စေကာ့တလန္နဲ႔ ေ၀လနယ္လႊတ္ေတာ္ေတြရဲ့ ပထမဆုံး ေရြးေကာက္ပြဲမွာ သုံးၾကပါတယ္။
MMP စနစ္လုပ္ေဆာင္ပုံ
၂၄။ မဲဆႏၵရွင္က ႏွစ္ျခမ္းတြဲမဲျပားကို ထည့္ရပါတယ္။ မဲျပားရဲ့၀ဲဘက္ျခမ္းမွာ မဲဆႏၵနယ္အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္ကုိ ေရြးရပါတယ္။ ဒါကေတာ့ ထုံးစံအတို္င္း မဲဆႏၵနယ္ေျမ ကို ကုိယ္စားျပဳတဲ့သူကို FPTP စနစ္နဲ႔ ေရြးတာပါ။ မဲအမ်ားဆုံးရသူက
ႏိုင္တယ္ေပါ့။ ပုံမွန္အားျဖင့္ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ တစ္၀က္ကုိ ဒီနည္းနဲ႔ ေရြးေလ့ရွိပါတယ္။
၂၅။ မဲျပားရဲ့ညာဘက္မွာေတာ့ ပါတီစာရင္းကို ေဖာ္ျပျပီး မဲဆႏၵရွင္က မိမိၾကိဳက္ႏွစ္သက္တဲ့ပါတီကို မဲေပးေရြးခ်ယ္ရ ပါတယ္။ ကိုယ္စားးျပဳခြင့္ရတဲ့အေရအတြက္ကိုေတာ့ ပါတီရဲ့ သတ္မွတ္ထားတဲ့စာရင္းထဲက ျဖည့္ရပါတယ္။ ဂ်ာမန္ပုံစံမွာေတာ့ ပါတီစာရင္းက အေသပါပဲ။ ေအာက္ပါပုံစံကို ၾကည့္ပါ -
| တရားး၀င္မဲကတ္ျပား | |||||||||||||||||||||||||||||||
| မဲ(၂)မဲေပးႏို္င္သည္ | |||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||
လႊတ္ေတာ္မွာ ေနရာေပးပုံ
၂၆။ လႊတ္ေတာ္တြင္ ေနရာ ၁၀၀ ရွိသည္ဆုိပါစို႔အနီေရာင္ပါတီဟာ ပါတီစာရင္းအရ ၄၀% မဲရတဲ့အတြက္ ကိုယ္စားလွယ္
ေနရာ ၄၀ ရမွာျဖစ္ပါတယ္။ နယ္ေျမေရြးေကာက္မႈစာရင္းအရ ၂၈ ဦးႏိုင္ထားတဲ့အတြက္ ပါတီစာရင္းထဲက ၁၂ ဦးထပ္ျဖည့္
ရပါမယ္။
| ႏိုင္ငံေရးပါတီ | နယ္ေျမအရ အႏုိင္ရ ကိုယ္စားလွယ္ | ပါတီစာရင္းျဖင့္ ရသည့္မဲရာခိုင္ႏႈန္း | ရသင့္သည့္ ကိုယ္စား လွယ္အေရအတြက္ | ပါတီစာရင္းမွ ထပ္ ျဖည့္ရမယ့္ကိုယ္စားလွယ္ |
| အနီေရာင္ | ၂၈ | ၄၀% | ၄၀ | ၁၂ |
| အ၀ါေရာင္ | ၁၈ | ၃၆% | ၃၆ | ၁၈ |
| အစိမ္းေရာင္ | ၄ | ၁၈% | ၁၈ | ၁၄ |
| အျပာေရာင္ | ၀ | ၆% | ၆ | ၆ |
| စုစုေပါင္း | ၅၀ | ၁၀၀% | ၁၀၀ | ၅၀ |
၂၇။ ဂ်ာမန္စနစ္မွာ ေရြးေကာက္ပြဲစံႏႈနး္ႏွစ္ခုကို ျဖည့္ဆည္းရပါတယ္။ ပါတီတစ္ခုဟာ တစ္နိုင္ငံလုံးအတုိင္းအတာအရ ပါတီစာရင္းမဲမွာ အနည္းဆုံး ၅% ရလွ်င္ရ၊ ဒါမွမဟုတ္ နယ္ေျမသုံးခုမွာ လႊတ္ေတာ္ကိုယ္စားလွယ္ အႏုိင္ရပါမွ လႊတ္ေတာ္မွာ ကိုယ္စားလွယ္ေနရာ ရပိုင္ခြင့္ ရိွပါတယ္။ ပုံစံတြင္ အျပာေရာင္ပါတီဟာ နယ္ေျမေဒသဆုိင္ရာ တစ္ေနရာမွ် အႏုိင္မရေပမယ့္ တစ္နိင္ံလုံးဆုိင္ရာမဲမွာကေတာ့ ၅%ထက္သာတဲ့အတြက္ လႊတ္ေတာ္မွာ (၆)ေနရာ ကိုယ္စားျပဳခြင့္ ရပါတယ္။ (၆)ေနရာ စလုံးကို ပါတီစာရင္းမွ ျဖည့္ရပါမယ္။
ေဒါက္တာသန္းျငိမ္း( NDF)
$$ kotoetoe $$
No comments:
Post a Comment